از ابتدای دهه ۶۰ که سینمای دفاع مقدس پا به عرصه حیات نهاد، همواره فیلم‌هایی با فضا و روحیه‌ای جدی بر آن‌ها حاکم بود. روحیه‌ای که در سال‌های دفاع مقدس نیاز جامعه بود و غیرمستقیم به شور، حرارت و ایستادگی مردم ایران می‌افزود.
از ابتدای دهه ۷۰ بود که سینمای دفاع مقدس، دستخوش تغییراتی شد و درست در همین سال‌ها گونه کمدی نیز به عرصه سینمای دفاع مقدس ورود کرد. در ادامه گزارشی از فیلم‌های کمدی دفاع مقدسی می‌خوانیم.
اولین فیلم کمدی دفاع مقدس
در همان سال‌های ابتدایی دهه ۷۰ یا اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم در سال ۷۴ اولین فیلم کمدی دفاع مقدسی تولید و اکران شد. فیلمی که «لیلی با من است» نام داشت و توسط کمال تبریزی جلوی دوربین رفت. شاید تماشای این فیلم امروز بسیار عادی و خنده‌دار به نظر برسد؛ اما در سالی این فیلم ساخته شد، این موضوع به همین سادگی‌ها نبود. این اولین باری بود که یک فیلم با نگاهی طنز به موضوع دفاع مقدس پرداخته بود و برخی از کارشناسان سینما، در آن روزها حرکت کمال تبریزی را نوعی رشادت می‌دانستند و تصور می‌کردند که این فیلم از سوی جامعه پس زده شود.
اما برخلاف تصور کارشناسان آن روزهای سینما، فیلم سینمایی «لیلی با من است» نه تنها از سوی جامعه طرد نشد، بلکه مورد توجه قرار گرفت و پرمخاطب شد. همین موضوع باعث شد پس از اکران صداوسیما این فیلم سینمایی بارها و بارها از شبکه‌های مختلف تلویزیونی نمایش دهد.
جنجالی‌ترین و پرمخاطب‌ترین فیلم کمدی دفاع مقدس
شاید بتوان فیلم سینمایی «اخراجی‌ها۱» را حساس‌ترین و در عین حال جنجالی‌ترین فیلم طنز دفاع مقدسی دانست. فیلم که در زمان اکران خود توانست مخاطبان بسیاری را جذب کند و عنوان پرمخاطب‌ترین فیلم سینمای ایران را به خود اختصاص دهد.
یکی از دلایلی که برخی از کارشناسان فیلم «اخراجی‌ها۱» را فیلمی جنجالی می‌دانند، آن است که فیلم «اخراجی‌ها» برای اولین‌بار داستان عده‌ای از لات‌های تهران را با زبانی طنز مطرح کرد که برای جنگ به جبهه رفتند و در عین این که فضای دورهمی و مفرحی را تجربه کردند، در پایان فیلم به درجه بالایی از انسانیت دست یافتند.
نکته جالب فیلم سینمایی «اخراجی‌ها۱» این بود که مسعود ده‌نمکی که برای اولین بار در این فیلم، کارگردانی را تجربه می‌کرد، بازیگرانی را گرد خود جمع کرد که از محبوبیت بالایی نزد مخاطب برخوردار بودند. البته نمی‌توان نقش مهم زنده‌یاد حبیب‌الله کاسه‌ساز را نادیده گرفت، چرا که او اولین کسی بود که ده‌نمکی اعتماد کرد و تهیه‌کننده فیلم سینمایی «اخراجی‌ها» شد.
دیگر فیلم‌های کمدی دفاع مقدس
تعداد فیلم‌هایی که درگونه کمدی در سینمای دفاع مقدس تولید شدهاند بسیار اندک است و شاید یکی از دلایل این موضوع حساسیت این گونه سینمایی در چنین موضوعاتی است. با این حال می‌تواند ۵ فیلم دیگر را که با ژانر کمدی در سینمای دفاع مقدس تولید شدهاند، نام برد.
نخست؛ فیلم سینمایی «ضد گلوله» که مصطفی کیایی آن را نوشته و کارگردانی کرده است.
داستان این فیلم مربوط به اواسط دهه ۶۰ و اوج دوران جنگ ایران و عراق است که قصه مردی حدود ۵۰ ساله در تهران را روایت می‌کند که به کار فروش غیرقانونی نوارهای خوانندگان لس‌آنجلسی و فیلم‌های ویدئویی مشغول است و در اثر یک اتفاق درمی‌یابد که توموری در سر دارد و تا دو ماه دیگر بیشتر زنده نخواهد ماند؛ بنابراین تصمیم می‌گیرد به جنگ برود.
دوم؛ فیلم سینمایی «پیک‌نیک در میدان جنگ» که رحیم حسینی آن را کارگردانی کرده است.
داستان این فیلم درباره جوان ساده است در آبادی خود به کار چوپانی مشغول است، او به خاطر اصرارهای مداومش برای حضور در جبهه، توسط برادرش که فرمانده یکی از یگان‌های رزمی است به لشکر معرفی می‌شود تا در بخش تدارکات و نگهداری از گله گوسفندان که مربوط به لشکر آنان است، خدمت کند. سهراب در مسیر راندن گله‌اش به خاطر اشتباه محاسباتی سر از خط مقدم در می‌آورد و این در حالی است که یگان‌های رزمی، در حال انجام عملیات مهمی هستند و عرصه برای هجوم بی‌امان دشمن، بر همه تنگ شده است و سهراب هم با گله گوسفندانش در این میان، قوز بالای قوز شده و همه را دچار مشکل کرده است.
این فیلم در شبکه نمایش خانگی فروش مناسبی را از آن خود کرد. اگرچه برخی از کارشناسان کیفیت این فیلم را پایین دانسته‌اند.
سوم؛ فیلم سینمایی «چهار اصفهانی در بغداد» که محمدرضا ممتاز آن را کارگردانی کرده است.
داستان این فیلم درباره «افشین» است که به خاطر ترس از جنگ، سربازی نرفته، همراه پدرش، در مجالس عروسی برنامه اجرا می‌کند و به خاطر همین کار همیشه تحت نظر نیروهای کمیته است. تا اینکه پدرش تصمیم می گیرد، به بهانه رفتن به جبهه قاچاقی از کشور خارج شوند؛ راه حلی که آن ها را به دردسر بیشتری می‌اندازد.
این فیلم نه تنها در اکران سینمایی بلکه در فروش نمایش خانگی هم اقبال چندانی نداشت و نتوانست توجه مخاطبان را جذب کند.
چهارم، «خانه‌ای کنار ابرها» که سیدجلال دهقانی‌اشکذری آن را کارگردانی کرده است.
این فیلم داستان زندگی دو دوست را روایت می‌کند که با لباس رزمندگان جبهه دزدی می‌کنند اما در ادامه متحول می‌شوند.
فیلم سینمایی «خانه‌ای کنار ابرها» در سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر مورد توجه قرار گرفت و دیپلم افتخار بخش فیلمنامه این جشنواره را دریافت کرد.
پنجم؛ فیلم سینمایی «معراجی‌ها» که مسعود ده‌نمکی آن را کارگردانی کرده است.
این فیلم درباره شخصیتی به نام محمد است که شوق رفتن به جبهه را دارد؛ اما با مخالفت‌های سرسختانه پدرش مواجه می‌شود و پدر برای رفتن او به جبهه شرط‌های عجیب و غریب می‌گذارد تا اینکه محمد شبانه از خانه فرار کرده و به جبهه می‌رود و پدر برای بازگرداندن او راهی منطقه می‌شود.
اگر چه فیلم سینمایی «معراجی‌ها» مخاطبان کمتری نسبت به فیلم سینمایی «اخراجی‌ها» داشت؛ اما با این حال توانست رضایت نسبی مخاطبان فیلم‌های ده‌نمکی را به دست آورد.
کمدی‌های بیشتری با موضوع دفاع مقدس بسازیم!
گونه طنز در سینمای دفاع مقدس در بسیاری از موارد، مورد توجه قرار گرفته است و مخاطبان بسیاری را سمت خود جذب کرده است؛ اما متأسفانه بسیار از فیلمسازان از ورود به سینمای دفاع مقدس با نگاهی کمدی، واهمه دارند.
برخلاف نظر برخی از کارشناسان سینمایی، طنز در سینمای دفاع مقدس فاکتوری است که طی ۲ دهه اخیر جواب مثبتی را از سوی مخاطبان سینمای ایران دریافت کرده است و به نظر می‌رسد که اگر فیلمسازان بیشتر به این سمت بروند، موفقیت بیشتری را از آن سینمای ایران خواهند کرد.
*فارس
ارسال نظر